Piękni dwudziestoletni (wyd. 2023)
Ze wstępu
Nadając Pięknym dwudziestoletnim rys powieściowy, zrewolucjonizował Hłasko polskie myślenie o literaturze wspomnieniowej. Umiejętnie balansując między prawdą a zmyśleniem, wplątał czytelnika w niemożliwą do rozwiązania grę. Tylko autor potrafi z całą pewnością rozróżnić fakty od zmyślenia, a odbiorcy pozostają domysły i próby rozwikłania najbardziej zagadkowych fragmentów. Oczywiście można przyjąć także inną strategię lektury i zawierzyć Hłasce całkowicie, wówczas pozostaje tylko radość ze znakomicie napisanego utworu, bezkompromisowo rozprawiającego się z oficjalną wizją Polski Ludowej.
Czym właściwie są "Piękni dwudziestoletni" Marka Hłaski? Czy to autobiografia, czy może powieść inspirowana elementami z życia autora? Znajduje się tu wiele informacji o samym Hłasce, ale trudno rozróżnić, co jest prawdą, a co literacką fikcją.
"Piękni dwudziestoletni" to jedno z najbardziej fascynujących dzieł Hłaski. Książka została po raz pierwszy opublikowana w 1966 roku w Paryżu, a w Polsce pojawiła się dopiero w 1988 roku nakładem wydawnictwa Alfa. Wcześniej była zablokowana przez komunistyczną cenzurę, która pozbawiła Hłaskę możliwości wydawania swoich utworów w PRL-u.
Ta książka opowiada o samym Hłasce oraz o młodym pokoleniu lat 50. XX wieku. To historia o Polsce Ludowej, ograniczeniach wolności, cenzurze, izolacji kraju od Zachodu oraz o niemożności opuszczenia kraju za żelazną kurtynę. Dla tych, którzy żyli w tamtych czasach, będzie to sentymentalna podróż do młodości. Natomiast dla młodszych czytelników będzie to skarbnica wiedzy o realiach tamtego okresu. Choć trudno ustalić, które wydarzenia opisane przez Hłaskę są rzeczywiste, książka niewątpliwie wiernie oddaje obraz powojennej Polski.
Z kolei Zofia Wojtkowska w swojej pracy skupia się na członkach rodu Czartoryskich, ukazując ich jako zwykłych ludzi pochodzących z niezwykłej rodziny. Mimo licznych przywilejów, życie w tej rodzinie przyniosło im również wiele problemów, a polityczne intrygi doprowadziły do licznych tragedii.
Niektórzy członkowie rodu byli postaciami wpływowymi, o wielkiej sławie, lecz jednocześnie bywali zdradliwi i zorientowani na własne interesy. Inni natomiast wykazywali się lojalnością i troską o dobro rodziny. Choć byli tylko ludźmi, dzięki swoim umiejętnościom i koneksjom odegrali istotną rolę w historii Polski. Jednak z czasem to ich ambicje zaczęły prowadzić ich ku zgubie, a sami wpadli w sidła, które wcześniej zastawili.
O autorze
Marek Hłasko to jeden z najważniejszych pisarzy powojennej Polski. Debiutował na łamach "Sztandaru Młodych" opowiadaniem "Baza Sokołowska". Symbol buntu i nonkonformizmu w kulturze polskiej lat 50. i 60. XX wieku. W swoich utworach porusza problemy dnia codziennego przez pryzmat społeczności pracującej. Bohaterami jego opowiadań są przeważnie zwykli robotnicy, a miejscem akcji zakład pracy czy podwórko przed domem. Hłasko odnosił również sukcesy w przemyśle filmowym. Już za życia wiele jego prac zostało zaadaptowanych na dużym ekranie, m.in. "Baza Sokołowska", "Ósmy Dzień Tygodnia" czy "Pętla".